ताप्लेजुङ (फुङलिङ) । बिहीबार (फागुन ८) अपराह्नतिर ‘केबलकार बटम स्टेसन’मा घाइते ल्याउन एम्बुलेन्स पुग्यो । त्यसबेला सुरक्षाकर्मी र प्रदर्शनकारीबीच झडप रोकिएको थियो । कोणसभालाई ‘नो केबलकार’ पक्षधरका अगुवाले सम्बोधन गर्दै थिए । एम्बुलेन्समा चालकमात्र थिए ।
एम्बुलेन्स पछि-पछि थियो अर्को गाडी । गाडीभित्र मानव अधिकारकर्मी इन्सेक प्रतिनिधि एलिना दियाली, नेपाल रेडक्रस सभापति इन्द्रबहादुर गुरुङ र उद्योग वाणिज्य संघका महासचिव कमल लिम्बू थिए ।
मानव अधिकारकर्मी दियाली र रेडक्रसकर्मीले पोसाक लगाएकै थिए । उनीहरु सुरक्षा निकाय प्रमुख र प्रदर्शनकारी दुवैको अनुरोधमा घाइतेको उद्धार गर्न एम्बुलेन्ससहित गाडी लिएर पुगेका थिए ।
तर दुर्भाग्य, बाहिर निस्किन नपाउँदै प्रदर्शनकारीले गाडी तोडफोड गरे । ढुंगा र लाठीले गाडी तोडफोड गरे । चालक राजकुमार पौडेललाई निर्घात कुटपिट गरे । एउटा गाडी र चालकमाथि भइरहेको बर्बरतापूर्ण आक्रमणलाई सुरक्षाकर्मीले त्यसबेला नियन्त्रणमा लिन सकेन । केही बेरपछि आक्रमणकारीको आवेग मत्थर भयो ।
चालकलाई हतार-हतार उपचारका लागि जिल्ला अस्पताल लगियो । तर, उपचार सम्भव हुन सकेन । सुविधा सम्पन्न अस्पतालमा रेफर गरेकाले राति नै एम्बुलेन्समार्फत झापा पुर्याइयो ।
घाइतेको उद्धारका लागि मानव अधिकारकर्मी र रेडक्रसकर्मी रहरले गएका थिएनन् । प्रमुख जिल्ला अधिकारी नेत्रप्रसाद शर्मा र मुक्कुमलुङ संघर्ष समितिका संयोजक श्री लिङ्खिम, अर्को प्रदर्शनरत समूहको नेतृत्व गरिरहेका राम मादेनलगायतको अनुरोधमा उनीहरु एम्बुलेन्स लिएर पुगेका थिए ।
‘तर गाडीबाट झर्न नपाउँदै ढुंगा र लाठी प्रहार हुन थाल्यो । हतार-हतार गाडीबाट ओर्लियौँ । हामी तपाईंहरु दुवै पक्षको अनुरोधमा आएका हौँ भन्यौँ । हाम्रो अनुरोध उनीहरुले सुनेनन्, दुःख लाग्यो,’ रेडक्रस सभापति गुरुङले भने ।
प्रत्यक्षदर्शीका अनुसार प्रदर्शनरत पक्ष अनेक भागमा विभाजित थियो । उनीहरु कोही कसैको नियन्त्रणमा थिएनन् । आफैँ बोलाएर आफैँ कुटपिटमा उत्रिने उनीहरुको रवैयाले प्रदर्शनलाई उग्र बनाउने ध्येय स्पष्ट गरेको थियो ।
केहीबेरमा स्थिति सामान्य बन्यो । श्री लिङ्खिम, नवीन पोमू, खगेन्द्र फेम्बोलगायतले मानव अधिकारकर्मी र रेडक्रसकर्मीसँग गल्ती स्वीकार गरे । ‘पहिला एम्बुलेन्समात्र आउने कुरा थियो, पछि-पछि अर्को गाडी पनि आएको देख्दा हाम्रा साथीहरु झुक्किएका हुन्,’ नेपाल प्रफिटसँग लिङ्खिमले भने, ‘त्यसमा हामीले तत्काल संयमता अपनायौँ ।’
तर, मानव अधिकारकर्मीहरु त्यतिमा मात्र विश्वस्त छैनन् । प्रदर्शनरत पक्षलाई कमल लिम्बू, इन्द्रबहादुर गुरुङ र एलिना दियालीलगायतले प्रश्न गरेका छन्, ‘बोलाएर चालक कुटपिट गर्ने अनि गाडी तोडफोड गर्ने ? त्यसको जिम्मा लिने कि नलिने ?’
प्रदर्शनमा उत्रिएका पक्षमाथि अहिले चौतर्फी प्रश्न तेर्सिएको छ- फेरि भोलिका दिनमा उद्धार गर्नुपर्ने अवस्था आएमा अब को जान तयार होला ? यस विषयमा आजसम्म पनि आन्दोलनरत पक्षले संस्थागत धारणा सार्वजनिक गरेको छैन ।
इन्सेक प्रतिनिधि एलिना दियालीले दुवै पक्षको अनुरोधमा उद्धारमा जानु मानवीय धर्म भए पनि त्यति धेरै अमानवीय शैलीबाट आक्रमण हुन्छ होला भन्ने नसोचेको बताइन् । ‘हामी युनिफर्ममै थियौँ तर अप्रत्यासित आक्रमण भयो, गाडी ध्वस्त पारिएको छ, लाठी र ढुंगा लागेका मेरा हातखुट्टा अहिले पनि दुखिरहेका छन्,’ उनले भनिन्, ‘चालकको झापास्थित बी एन्ड सी अस्पतालमा उपचार भइरहेको र अहिले खतरामुक्त रहेको जानकारी आएको छ ।’
केबलकार खारेजीको माग गर्दै विरोध प्रदर्शनमा उत्रिएका पक्षहरुले फागुन ६ देखि ८ सम्म पाथीभरा मुक्कुमलुङ पैदल यात्रा तय गरेको थियो । उनीहरु काफ्लेपाटीबाट उकालो पैदल यात्रा गरेर ठूलो फेदीसम्म पुगे । त्यहीँ राजेन्द्र महतोले सम्बोधन गरे । महतोले सरकारलाई उत्तेजित शैलीमा चेतावनी दिँदै प्रदर्शनरत पक्षलाई युवादस्ता तयार गरी परिचालन गर्न निर्देशन नै दिए ।
कहाँका हुन् पाथीभरामा ‘नो केबलकार’ भन्दै विरोध गर्ने र काठमाडौंमा वार्तामा बस्नेहरु ?
‘केवलकार बनाउन दिनु भनेको राज्यलाई छाडा छोड्नु हो, तुरन्त रोकौं’ भन्दै सरकारविरुद्ध देशभर आन्दोलन चर्काउने र राज्यलाई सवक सिकाउने चेतावनी उनले दिए । तर, ‘केबलकार बन्दा राज्य कसरी छाडा हुन्छ’ भन्ने उनले स्पष्ट पारेनन् । त्यसपछि ठूलोफेदीबाट नाराजुलससहितको र्याली ओरालो झर्यो ।
काफ्लेपाटीमा नाराजुलसहितको कोणसभा गर्ने अनुमान थियो । तर, बुलडाँडामा केहीबेर नाराजुलस गरेपछि उनीहरु पैदलमार्ग छाडेर जंगलतिर लागे । जंगलको बाटो हुँदै केबलकार बटम स्टेसनमा पुगेर विरोध कार्यक्रम गर्ने निधो गरे ।
केबलकार बटम स्टेसनदेखि करिब एक किलोमिटरमाथि पूजा चल्दै थियो । त्यो पूजास्थल निहुँ खोज्नका लागि बनाइएको हो । किनकि, त्यहाँ यसअघि कहिल्यै पूजा गर्ने गरिएको थिएन । उनीहरु केहीबेर पूजास्थलमा बसे ।
अनि दुईतिरबाट केबलकार निर्माणस्थलतर्फ झरे । प्रहरीले तोकिएको क्षेत्रभित्र प्रवेश नगर्न अनुरोध गर्यो । सुरक्षाकर्मीलाई बेवास्ता गर्दै उनीहरु अघि बढे । दुवै पक्षबीच धकेलाधकेल भयो । सुरक्षाकर्मीले धकेलेर उनीहरुलाई करिब ३ सय मिटर परसम्म पुर्याए ।
त्यसपछि प्रदर्शनरत पक्षले सुरक्षाकर्मीमाथि ढुंगा र लाठी प्रहार गर्न थाल्यो । प्रहरीले रक्षात्मक शैली अपनायो । ढुंगा र लाठी प्रहारसँगै अझ अगाडि बढ्न थालेपछि सुरक्षाकर्मीले अश्रुग्याँस प्रहार गर्यो । प्रहरीले सात राउन्ड अश्रुग्याँस प्रहार गरेको थियो । ढुंगाले लागेर भुइँमा ढलेका सुरक्षाकर्मीले जसोतसो भागेर ज्यान बचाए ।
घटनामा ११ जना सुरक्षाकर्मी र प्रदर्शनमा उत्रिएका २ जना घाइते भएका छन् । सुरक्षाकर्मीको टाउको र खुट्टामा चोट लागेको छ । सामाजिक सञ्जालमा देखिएको भिडियोमा सुरक्षाकर्मीले क्षति बेहोरेर पनि संयमता अपनाएको देखिन्छ ।
घटनाको प्रकृति र भिडियोमा सुरुदेखि अन्त्यसम्मकै दृश्य कैद भएकाले विश्लेषण गर्न सजिलो बनेको छ । घटनाको दृश्य प्रदर्शन जिल्लाबाहिरको कब्जामा छ भन्ने थप अर्को प्रमाण बनेको छ ।
सुरुवातदेखि नै आन्दोलनमा सहभागी हुने, घाइते हुने, पक्राउ पर्ने, भाषण गर्ने र वार्ता गर्ने सबै बाहिरका छन् । उनीहरु कतिपय बीच एकआपसमा परिचयसमेत छैन । जिल्लाका अधिकांश मानिस केबलकारको पक्षमा छन् भन्ने प्रमाण केही दिनअघिको (फागुन ६ गते) को सद्भाव र्यालीले पुष्टि गरेको छ ।
बाहिरबाट आएका व्यक्ति कुन पृष्ठभूमिका हुन् भनेर लेखाजोखा गर्न स्थानीय प्रशासन चुकेको छ । जिल्ला बाहिरबाट आएकाले गर्ने गतिविधिकै कारण स्थिति थप बिग्रिने भन्दै चिन्ता बढेको छ । बाहिरका मानिसको उग्रता रोक्न स्वस्फूर्त स्थानीयबासी सडकमा निस्किएमा घटनाले अर्कै मोड लिने खतरा बढेको छ ।
किनभने, ‘नो केबलकार’ समूहसँग केबलकार किन नबनाउने भन्ने प्रश्नको स्पष्ट जवाफ छैन । केबलकार बन्दा पहिचान कसरी मासिन्छ ? केबलकार कसरी विकास विरोधी हो ? भन्ने प्रश्नको लिङ्खिमले प्रस्ट जवाफ दिएनन् । ‘कुरो के हो भने केबलकार बनाएर विकास हुँदैन, केबलकार बन्दैमा लाखौँ मानिस आउँछन् भन्ने छैन, उल्टै हाम्रो पहिचान मासिन्छ,’ लिङ्खिमले भने, ‘यो हाम्रो आस्थाको धरोहर हो ।’
यो पनि पढ्नुहोस्
